Cây cúc tần, thuốc quý trong y học
Loài cây này mọc hoang ven đồi – không chỉ chữa cảm sốt, đau nhức mà còn chứa hoạt chất giúp kháng khuẩn, hỗ trợ điều trị tiểu đường và viêm khớp.
Cúc tần – loài cây mọc dại phổ biến ở nhiều tỉnh như Nghệ An, Thanh Hóa, Ninh Bình, Hòa Bình – từ lâu đã được dân gian sử dụng như loại dược liệu với nhiều công dụng chữa bệnh.
Theo ThS.BS Trần Tiến Tùng (Bệnh viện Đa khoa Medlatec), cúc tần là cây thân thảo, cao khoảng 1-2 m, thân và lá phủ lớp lông tơ mịn, hoa tím mọc thành chùm. Cây có mùi hương nhẹ do chứa tinh dầu – thành phần quan trọng tạo nên giá trị y học của loài cây này.
Từ lâu, Đông y xếp cúc tần vào nhóm thảo dược vị đắng, tính mát, tác động vào kinh phế và thận. Cây thường được dùng để giải cảm, hạ sốt, tiêu viêm, lợi tiểu, giảm đau xương khớp, cầm máu, tiêu đờm và sát trùng.
Y học hiện đại cũng ghi nhận nhiều hoạt chất trong lá cúc tần có tác dụng kháng khuẩn, diệt nấm, trong đó có những loại vi khuẩn và nấm phổ biến như Candida albicans, Staphylococcus aureus, Escherichia coli… Tinh dầu từ cây chứa camphor, borneol, limonen và cineol – các hợp chất có khả năng sát khuẩn khi pha loãng.
Cúc tần – loài cây mọc dại phổ biến ở nhiều tỉnh miền núi.
Ngoài ra, rễ cúc tần chứa hoạt chất có khả năng ức chế phản ứng viêm liên quan đến bệnh viêm khớp. Hai hợp chất đáng chú ý là β-sitosterol và stigmasterol đang được nghiên cứu với tiềm năng hỗ trợ điều trị tiểu đường và trung hòa nọc độc rắn.
Trong dân gian, cúc tần thường được kết hợp với các loại dược liệu khác để tạo thành bài thuốc trị cảm sốt, đau nhức, viêm phế quản, hen suyễn, trĩ hay gai cột sống. Người bị cảm có thể nấu nước lá cúc tần, sả và lá chanh để xông hơi hoặc uống, giúp hạ sốt và giảm đau đầu. Với người bị đau lưng, thân cúc tần được giã nhuyễn, sao vàng và đắp lên vùng đau hoặc sắc uống cùng rễ cây trinh nữ, đinh lăng.
Một món cháo gồm cúc tần, gừng, gạo và thịt nạc được dùng trong các trường hợp viêm phế quản để làm dịu họng, giảm ho. Nước cốt từ cúc tần non và rau muống non cũng là bài thuốc hỗ trợ điều trị hen suyễn khi dùng đều đặn trong khoảng một tháng.
Ngoài ra, cúc tần còn được dùng đắp lên vết bầm tím để giảm sưng, nấu cùng đu đủ, hoa cúc trắng và óc lợn thành món ăn giúp an thần, cải thiện tâm trạng. Với người bị rối loạn tiêu hóa hoặc bí tiểu, nước sắc hoặc lá cúc tần sống có thể giúp cải thiện triệu chứng.
Dù được coi là thảo dược lành tính, cúc tần vẫn chủ yếu được sử dụng dựa trên kinh nghiệm dân gian, chưa có đầy đủ nghiên cứu lâm sàng xác thực. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, nhất là khi đang điều trị bằng thuốc Tây hoặc có bệnh lý nền.
