Cây Xương xông vị thước trong y học cổ truyền
Lá xương sông là một loại gia vị phổ biến trong bếp người Việt. Không chỉ vậy, cây xương sông còn được dùng như một vị thuốc trong y học cổ truyền.
Là loài cây thân thảo, sống dai
Cây xương sông tên gọi khác là xang sông, hoạt lộc thảo. Tên khoa học là Blumea nyriocephala DC, họ Cúc. Là một cây thân thảo sống dai, thường cao khoảng 1m hoặc hơn. Lá xương sông hình ngọn giáo, phần gốc thuôn dài, phần nhọn, mép lá có răng cưa; cuống lá có khi có tai ngắn. Cụm hoa xương sông có màu vàng nhạt, tập hợp 2-4 cái ở nách các lá. Quả xương sông bé hình trụ, có 5 cạnh. Cây xương sông thường ra hoa vào tháng 1-2, có quả tháng 4-5.
Lá xương sông có thể dùng tươi hoặc phơi khô trong bóng râm. Trong nhiều nghiên cứu, lá xương sông chứa 0,24% tinh dầu, thành phần methylthynol 44,9%, ngoài ra P- cymama (0,12%).
Theo Y học cổ truyền, lá xương sông có vị đắng cay, tính ấm, đi vào kinh vị, phế, đại trường. Công dụng của cây xương sông là trừ tanh hôi, khu phong trừ thấp, chỉ thống, tiêu thũng, thông kinh hoạt lạc, tiêu đàm thấp, kích thích tiêu hóa.
Cây xương sông thường được sử dụng để chữa cảm sốt, ho, viêm họng, mề đay, nôn mửa, đầy bụng,... Ngoài ra lá xương sông còn được sử dụng như loại rau gia vị trong nhiều món ăn của người Việt.
Những bài thuốc từ lá xương sông
Chữa thoái hóa kèm thoát vị: Lấy lá xương sông tươi giã nát trộn với dấm. Hoặc lá xương sông và lá cúc tần, hai thứ giã nát đắp dọc sống lưng.
Đắp lá nên nhiều một chút, ngày nào cũng đắp và kết hợp nằm phản cứng như sập gỗ, hoặc giường không có đệm (tránh nằm đệm lún) và ít mang vác vật nặng. Ngoài ra hàng ngày dùng lá xương sông đun uống thay nước nữa.
Chữa thấp khớp: Dùng lá xương sông giã nát, sao nóng, chườm lên vùng đau nhức hoặc viêm tấy, có thể bó lá tại chỗ, để qua đêm càng tốt. Số lượng lá xương sông tùy thuộc vào vùng tổn thương.
Bài thuốc trị thấp khớp từ cây xương sông chỉ có tác dụng giảm đau khi còn ấm. Do đó, trong quá trình sử dụng, nếu thuốc nguội, nên xào nóng lại hoặc thay đợt thuốc khác.
Bên cạnh đó, nên kiểm tra độ nóng của thuốc trước khi đắp lên nơi sưng đau, bởi thuốc quá nóng có thể tác động xấu đến da và dây thần kinh cảm giác dưới da.
Lá xương sông chữa các bệnh về xương khớp rất tốt.
Người bệnh đau xương khớp có thể vừa đắp lá xương sông vừa massage nhẹ vùng đau để các dưỡng chất từ thuốc thấm sâu qua da. Bổ sung chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, thường xuyên tập luyện thể dục thể thao để tăng cường sức khỏe cho khớp và giúp hồi phục nhanh chóng.
Chữa viêm họng: Sử dụng từ 5-10 lá xương sông bánh tẻ, rửa sạch để ráo nước, đập nhẹ (để giải phóng tinh dầu) sau đó nhúng vào giấm để ngậm. Làm liên tục từ 5 - 7 ngày bệnh sẽ tiến triển rõ rệt. Bài thuốc này có tác dụng tốt với viêm họng cấp hoặc mạn tính, viêm amidan, viêm thanh quản kể cả trường hợp đã mất tiếng.
Chữa ho có đờm, trẻ em nôn trớ: Dùng từ 2 - 3 lá xương sông bánh tẻ rửa sạch, thái nhỏ, cho vào bát con cùng với khoảng 5 thìa mật ong, đem hấp cách thủy trong khoảng 10 phút rồi lấy ra, chắt nước để uống nhiều lần trong ngày. Người lớn có thể ăn cả lá.
Chữa ho thông thường: Dùng lá xương sông cùng với lá húng chanh, lá hẹ, mỗi thứ 10g, cho tất cả vào hấp với đường phèn hoặc mật ong để ngậm. Bài thuốc này có kết quả tốt trong điều trị chứng ho thông thường do cảm cúm, viêm họng, viêm phế quản.
Chữa đầy bụng, khó tiêu: 30g lá xương sông, 30g tía tô, sinh khương 10g, hậu phác 10g, chỉ xác 10g, trần bì 10g. Sắc với 3 bát nước, sôi trong 10 phút, rót ra bát uống dần.
Chữa dị ứng ngoài da, nổi mề đay: Lá xương sông, lá khế 10 lá, lá chua me đất 5 lá. Rửa sạch nguyên liệu, giã nát lấy nước uống, bã xoa lên vùng da nổi mề đay.
Cải thiện khả năng tình dục: Lấy thịt con trai băm nhỏ, trộn với thịt băm và lấy lá xương sông gói lại, nước chín ăn 10-15 ngày.
Giảm mỡ máu: Thịt bò băm nát (hoặc xay nhuyễn) gói với lá xương sông ăn giảm mỡ máu.
Lá xương sông có tác dụng chữa ho.
Chữa sởi, ho sốt ở trẻ em: Lá xương sông 10g, lá chua me đất 8g, vỏ rễ dâu 10g, địa cốt bì 10g, kinh giới 8g. Sắc uống trong 7-10 ngày, uống ngày 3 lần sáng, trưa, chiều.
Chữa chảy máu cam: Dùng 2-3 lá xương sông rửa sạch, vò nát, nhét vào lỗ mũi đang chảy máu rất công hiệu.
Chữa đau nhức răng: Sử dụng 20g rễ xương sông rửa sạch, phơi khô, hoàng liên 10g, cho vào chai ngâm với rượu khoảng 10 ngày, bôi vào răng lợi, để 2-3 phút rồi súc miệng sạch sẽ.
The leaves of the *Xương sông* plant are a common spice in Vietnamese cuisine. Furthermore, the *Xương sông* plant is also used as a medicinal herb in traditional medicine.
It is a perennial herbaceous plant.
*The *Xương sông* plant, also known as *Xang sông* or *Hoạt lộc thảo*, has the scientific name Blumea nyriocephala DC, belonging to the Asteraceae family. It is a perennial herbaceous plant, usually about 1 meter or more in height. The leaves are lance-shaped, tapering at the base, pointed at the tip, and serrated along the edges; the leaf stalks sometimes have short auricles. The flowers are pale yellow, clustered in groups of 2-4 in the leaf axils. The fruit is small, cylindrical, and has 5 edges. The *Xương sông* plant usually flowers in January-February and bears fruit in April-May.
*The leaves can be used fresh or dried in the shade. According to many studies, the leaves of the Polygonum multiflorum plant contain 0.24% essential oil, with 44.9% methylthynol, and 0.12% P-cymama.
According to Traditional Chinese Medicine, Polygonum multiflorum leaves have a bitter and pungent taste, a warm nature, and enter the stomach, lung, and large intestine meridians. The uses of Polygonum multiflorum include eliminating foul odors, dispelling wind and dampness, relieving pain, reducing swelling, promoting blood circulation, clearing phlegm and dampness, and stimulating digestion.
Polygonum multiflorum is commonly used to treat colds, fever, coughs, sore throats, hives, vomiting, bloating, etc. In addition, Polygonum multiflorum leaves are used as a spice in many Vietnamese dishes.
Medicinal uses of Polygonum multiflorum leaves:
Treatment of degenerative disc disease with hernia: Crush fresh Polygonum multiflorum leaves and mix with vinegar. Or crush Polygonum multiflorum leaves and apply as a poultice along the spine.
Apply plenty of leaves daily, combined with sleeping on a firm surface like a wooden platform or a bed without a mattress (avoid a sagging mattress) and minimizing heavy lifting. Additionally, drink a decoction of Polygonum leaves daily instead of water.
Treatment for rheumatism: Crush Polygonum leaves, heat them, and apply as a compress to the painful or inflamed area. Wrapping the leaves in a poultice overnight is even better. The amount of Polygonum leaves depends on the affected area.
This remedy for rheumatism from Polygonum leaves is only effective in relieving pain when warm. Therefore, if the medicine cools down during use, reheat it or replace it with a new batch.
Furthermore, check the temperature of the medicine before applying it to the swollen or painful area, as excessively hot medicine can negatively affect the skin and sensory nerves beneath the skin.
Possica leaves are very effective in treating bone and joint diseases.
Patients with joint pain can apply Piper betel leaves and gently massage the affected area to allow the nutrients from the medicine to penetrate the skin. Supplementing with a nutritious diet and regular exercise will strengthen joint health and promote faster recovery.
Treating sore throat: Use 5-10 young Piper betel leaves, wash them thoroughly, let them dry, gently crush them (to release the essential oils), then soak them in vinegar and gargle. Repeat for 5-7 days for noticeable improvement. This remedy is effective for acute or chronic sore throat, tonsillitis, laryngitis, and even cases of hoarseness.
Treating cough with phlegm and vomiting in children: Use 2-3 young Piper betel leaves, wash them thoroughly, chop them finely, put them in a small bowl with about 5 tablespoons of honey, steam them for about 10 minutes, then remove and strain the liquid to drink several times a day. Adults can eat the leaves as well.
Treating common coughs: Use 10g each of Polygonum multiflorum leaves, lemon balm leaves, and chives leaves. Steam them with rock sugar or honey and suck on the mixture. This remedy is effective in treating common coughs caused by colds, sore throats, and bronchitis.
Treating bloating and indigestion: 30g Polygonum multiflorum leaves, 30g perilla leaves, 10g fresh ginger, 10g Magnolia officinalis bark, 10g Citrus aurantium peel, and 10g dried tangerine peel. Boil with 3 bowls of water for 10 minutes, then pour into a bowl and drink gradually.
Treating skin allergies and hives: 10 Polygonum multiflorum leaves, 10 starfruit leaves, and 5 Oxalis corniculata leaves. Wash the ingredients thoroughly, crush them, and drink the juice. Apply the pulp to the affected skin area.
Improving sexual function: Mince clam meat, mix with minced meat, wrap in Polygonum multiflorum leaves, and consume after boiling for 10-15 days.
Lowering blood fat: Minced (or ground) beef wrapped in Piper sarmentosum leaves can help lower blood fat.
Piper sarmentosum leaves are effective in treating coughs.
Treating measles, coughs, and fever in children: 10g of Piper sarmentosum leaves, 8g of Oxalis corniculata leaves, 10g of mulberry root bark, 10g of Rehmannia glutinosa root bark, 8g of Mentha arvensis. Boil and drink for 7-10 days, 3 times a day (morning, noon, and evening).
Treating nosebleeds: Use 2-3 clean Piper sarmentosum leaves, crush them, and insert them into the bleeding nostril; this is very effective.
Treating toothaches: Use 20g of clean, dried Piper sarmentosum root, 10g of Coptis chinensis, soak in alcohol for about 10 days, apply to the gums, leave for 2-3 minutes, then rinse thoroughly.
