Bí ẩn cơ địa người 'ăn hoài không mập'
Trong khi nhiều người trên thế giới lo lắng về thừa cân, béo phì, có một nhóm nhỏ người lại khổ sở vì điều ngược lại: họ ăn rất nhiều nhưng vẫn gầy ốm.
Nhiều người ngày đêm tìm cách giảm cân thì cũng có nhiều người lo lắng khổ sở vì vấn đề ăn mãi không tăng cân - Ảnh: AI
Hiện tượng này gọi là "cơ địa siêu gầy" (Constitutional Thinness), chỉ chiếm khoảng 1,9% dân số nhưng đang đặt ra nhiều câu hỏi lớn về cơ chế kiểm soát cân nặng của cơ thể.
"Cơ địa siêu gầy": bí ẩn thách thức khoa học
Nhiều người thuộc nhóm "cơ địa siêu gầy" thường gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống hằng ngày. Không ít người phải tìm đến các giải pháp tạm thời như mặc quần độn hoặc mặc nhiều lớp quần áo để tạo cảm giác cơ thể đầy đặn hơn.
Trên mạng xã hội, hiện tượng "skinny shaming" kỳ thị người gầy cũng ngày càng phổ biến. Họ thường bị hiểu lầm là mắc chứng rối loạn ăn uống, hoặc phải đối mặt với những lời trêu chọc và nhận xét tiêu cực về ngoại hình. Điều này khiến nhiều người cảm thấy mất tự tin, thậm chí tự ti về cơ thể của mình.
Các nghiên cứu trên nhiều quốc gia cho thấy chỉ một tỉ lệ rất nhỏ dân số thế giới thuộc nhóm "cơ địa siêu gầy", tức những người ăn uống đầy đủ, thậm chí tiêu thụ nhiều hơn mức trung bình từ 300 - 500 calo mỗi ngày nhưng cơ thể vẫn khó tăng cân.
Hiện tượng này được cho là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp.
Trước hết, yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng khi có tới khoảng 74% người siêu gầy có người thân cùng vóc dáng. Bên cạnh đó, quá trình chuyển hóa năng lượng của nhóm này cũng đặc biệt hơn so với thông thường, cơ thể có xu hướng đốt cháy nhiều calo hơn thông qua cơ chế sinh nhiệt (thermogenesis).
Ngoài ra thành phần cơ thể của những người siêu gầy cũng khác biệt: dù cân nặng thấp, họ vẫn duy trì tỉ lệ mỡ ở mức gần như bình thường, nhưng khối lượng cơ bắp trung bình thấp hơn khoảng 20% so với những người có cân nặng ổn định.
Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng nhóm này đào thải năng lượng nhiều hơn qua phân, nước tiểu và thậm chí cả hơi thở, khiến cơ thể khó tích trữ calo để tăng cân.
Một nghiên cứu thực hiện vào năm 1990 trên 12 cặp song sinh đã cung cấp bằng chứng thuyết phục về tác động mạnh mẽ của yếu tố di truyền đối với cân nặng.
Trong thí nghiệm này, các tình nguyện viên được yêu cầu ăn dư thừa khoảng 1.000 calo mỗi ngày liên tục trong vòng ba tháng. Kết quả cho thấy mức tăng cân giữa các cá nhân có sự chênh lệch rất lớn: có người chỉ tăng khoảng 4,5kg, trong khi người khác tăng gần 13kg, dù chế độ ăn giống hệt nhau.
Đáng chú ý, sự khác biệt về cân nặng giữa các cặp song sinh lớn gấp ba lần so với trong cùng một cặp song sinh, điều này cho thấy gene di truyền đóng vai trò quyết định trong cách cơ thể xử lý năng lượng và tích trữ mỡ.
Thừa cân hay nhẹ cân quá cũng gây nên những vấn đề sức khỏe - Ảnh: AI
Một trong những manh mối quan trọng giúp giải thích điều này đến từ nghiên cứu về gene ALK, thường được gọi là "gene chống béo". Các thí nghiệm trên chuột cho thấy khi gene ALK bị xóa bỏ, những con chuột dù ăn nhiều chất béo vẫn không tăng cân.
Gene ALK có vai trò điều khiển các tín hiệu trong não bộ, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình chuyển hóa năng lượng và cách cơ thể đốt cháy calo. Hiểu rõ cơ chế hoạt động của gene này có thể mở ra tiềm năng phát triển các loại thuốc điều chỉnh cân nặng trong tương lai.
Hiện nay, các nhà nghiên cứu đang tiến hành các thí nghiệm chuyên sâu nhằm theo dõi toàn bộ quá trình chuyển hóa năng lượng của những người thuộc nhóm cơ địa siêu gầy. Bằng việc sử dụng buồng đo chuyển hóa đặc biệt, các nhà khoa học ghi nhận chính xác lượng calorie mà cơ thể hấp thu, tiêu hao và đào thải.
Những dữ liệu thu thập được được kỳ vọng sẽ giúp giải mã bí mật hoạt động của quá trình trao đổi chất, từ đó mở ra những đột phá trong y học về kiểm soát cân nặng.
