"Sát thủ không chiến" rợp trời: Nga - Ukraine bứt tốc cuộc đua gay cấn mới
Sự xuất hiện dày đặc của UAV trên khắp các khu vực tiền tuyến buộc cả Nga và Ukraine tăng tốc tìm cách ứng phó.
Các UAV đánh chặn của Ukraine (Ảnh: GUI).
Trong suốt cuộc chiến Nga - Ukraine, công nghệ UAV đã phát triển với tốc độ nhanh chóng. Các UAV Shahed và Liutyi hiện tại tinh vi và đa năng hơn nhiều so với Orlan-10 và Bayraktar TB2 được sử dụng vào giai đoạn đầu xung đột.
Những tiến bộ này đi đôi với sự phát triển đáng kể trong công nghệ chống UAV. Đặc biệt, cả hai bên đều đã phát triển một loạt hệ thống tác chiến điện tử nhằm gây nhiễu hoạt động của UAV.
Tuy nhiên, hiện nay họ đang chạy đua phát triển và triển khai các UAV đánh chặn, được thiết kế để nhắm mục tiêu và hạ UAV đối phương.
Nhu cầu ngày càng tăng đối với UAV đánh chặn bắt nguồn từ số lượng và mức độ tinh vi ngày càng lớn của UAV trên chiến trường.
Việc đưa vào sử dụng UAV cáp quang đã làm giảm hiệu quả của các thiết bị gây nhiễu truyền thống. Nhiều UAV cũng đang tích hợp khả năng xử lý trí tuệ nhân tạo tiên tiến, cho phép chúng hoạt động trong chế độ an toàn khi tín hiệu điều khiển bị gây nhiễu.
Đồng thời, số lượng UAV được triển khai quá lớn đã bắt đầu làm quá tải các hệ thống phòng không truyền thống vốn đắt đỏ và hạn chế về nguồn cung. Những điều kiện này đã tạo ra nhu cầu cấp thiết đối với một phương pháp chống UAV bằng động năng vừa rẻ vừa có thể sản xuất hàng loạt.
Một lợi thế lớn của UAV đánh chặn là có thể tận dụng năng lực sản xuất UAV đang mở rộng nhanh chóng ở cả Nga và Ukraine. Nhờ vậy, chúng có thể được sản xuất với chi phí tương đối thấp so với tên lửa phòng không, vốn có thể tốn hàng trăm nghìn USD cho mỗi quả.
Các hệ thống này cũng được thiết kế gọn nhẹ và cơ động cao. Nhiều mẫu UAV đủ nhỏ để có thể mang trong ba lô hoặc phóng bằng tay, cho phép binh sĩ sử dụng trực tiếp ngoài chiến trường mà không cần phương tiện chuyên dụng để vận chuyển hay triển khai. Điều này giúp phân phối rộng rãi dọc tiền tuyến, đặc biệt ở các khu vực binh sĩ chủ yếu tác chiến bộ binh.
Chi phí thấp và kích thước nhỏ gọn không làm giảm tốc độ hay hiệu năng. Nhiều UAV đánh chặn có thể bay nhanh hơn UAV đối phương trên không. Ngày càng nhiều mẫu UAV được trang bị chip AI nhỏ gọn, cho phép nhận diện mục tiêu bằng thị giác máy tính tiên tiến. Nhờ vậy, chúng có thể hoạt động theo nguyên tắc “phóng và quên”, tự động xác định, bám theo và tấn công UAV đối phương sau khi được phóng.
Ukraine đã sử dụng UAV FPV để đánh chặn UAV Nga hơn 2 năm qua, nhưng đang nhanh chóng triển khai số lượng lớn UAV đánh chặn nhằm đối phó với các đợt tấn công ồ ạt bằng Shahed của Nga.
UAV đánh chặn mang lại cho Ukraine một giải pháp thiết thực để vô hiệu hóa mối đe dọa từ Shahed đồng thời tiết kiệm vũ khí phòng không có giá trị cao để dùng đối phó tên lửa hành trình và siêu vượt âm.
Một trong những UAV đánh chặn nổi tiếng nhất của Ukraine là Sting, do công ty Wild Hornets sản xuất. Với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ của tên lửa phòng không, Sting có thể đạt tốc độ trên 300km/h và đã được ghi nhận thực hiện nhiều vụ đánh chặn thành công UAV Shahed. Một hệ thống khác là Tytan, phát triển với sự hợp tác của các kỹ sư Đức, tích hợp AI để theo dõi tự động và được tối ưu để đối phó UAV tốc độ cao.
Ukraine cũng đang tự sản xuất các thiết bị giá rẻ như Techno Taras, có giá dưới 1.600 USD, đạt độ cao 6.000m và tầm hoạt động 35km. Tương tự, công ty quốc phòng General Cherry đã phát triển một UAV đánh chặn có giá 1.000 USD. Ngoài ra, một nhóm tình nguyện Ukraine cũng đã phát triển UAV Skyborn Rusoriz, được cho là đã hạ hơn 400 UAV trinh sát của Nga.
Nga cũng đã tăng cường phát triển UAV đánh chặn động năng gọn nhẹ để đối phó với các đợt tập kích UAV tầm xa ngày càng nhiều từ Ukraine. Một trong những mẫu phổ biến là hệ thống Yolka. Đây là thiết bị động năng kiểu “phóng và quên”, dùng AI để đánh chặn UAV nhỏ ở khoảng cách tới 1km.
Tại triển lãm Archipelago 2025, Trung tâm Hệ thống và Công nghệ Không người lái (CBST) đã giới thiệu nhiều mẫu mới, gồm Skvorets PVO, BOLT, Ovod PVO và Krestnik M. Mỗi hệ thống đều có khả năng tác chiến tốc độ cao, với Skvorets PVO đạt khoảng 270km/h. Các hệ thống này cũng được cho là tích hợp khả năng phát hiện mục tiêu bằng AI và được thiết kế để đánh chặn tự động ở độ cao thấp, đánh dấu bước chuyển biến trong phòng thủ UAV của Nga.
Nga còn có nhiều UAV đánh chặn khác đang phát triển, một số với phương thức đánh chặn mới lạ. Ví dụ, UAV Osoed sử dụng cơ chế phóng lưới để bắt UAV đối phương ở tốc độ lên tới 140km/h.
Cũng như các công nghệ chống UAV khác, cuộc đối đầu giữa UAV và UAV đánh chặn sẽ tiếp tục leo thang. Cả hai bên đều mở rộng năng lực sản xuất, tạo ra cuộc chạy đua không chỉ về công nghệ mà còn về số lượng. Bên nào có thể triển khai nhiều UAV đánh chặn hiệu quả hơn sẽ có lợi thế trong bảo vệ lực lượng và cơ sở hạ tầng.
